Çay

Çay hakkında

Biz Ruslar, Araplar gibi Çincenin Mandarin lehçesinde çay için kullanılan ç’den gelen çay ismini benimsemişiz. Çince’nin Amoy lehçesinde t’e ise Hollandalılar tarafından çayla Avrupa’ya taşınmış ve ‘thé’, ‘tea’ gibi isimlerle anılmış. 5 bin yıllık bir geçmişi olduğu söylenen çayın, Çin imparatoru Shen Nung’un kaynayan suya düşen çay yaprağının kokusunu beğenmesiyle tüketilmeye başlandığı söylenir.
Çay, çalı boyutlarında bir bitkinin adıdır. Bu bitkinin üst yapraklarının işlenmiş halinden yapılan içecek aynı adla anılıyor. Baştan söyleyeyim; çay milli içeceğimiz falan değil. Türkiye’de çay bitkisinin tarımına 1920’lerden sonra, Gürcistan’dan getirilen tohumlar ile Doğu Karadeniz’de başlanmış. Öncesinde Türklerin içeceği kahveymiş. Dünyanın büyük çay üreticileri arasında Türkiye de sayılıyor. Kenya, Sri Lanka, Çin ve Hindistan gibi adı anılan bir ülke. Tüketimdeyse İngiltere, İrlanda, Rusya, Pakistan ve Türkiye büyük tüketiciler. Türkiye’nin üretimi ve tüketimi neredeyse birbirini karşılıyor.
Çayın dünyası tanıdığımızdan çok daha geniş, çay çeşitli, demleme tarzları farklı, ikram ve sunumu zengin. Çay kültüründe çay çeşitlerine ismini veren Çin, Japonya, Rusya gibi ülkeler, aynı zamanda çay tüketiminde de seremoniler geliştirmişler. Bizde ise gelişkin bir seremoni henüz yok. Diğer yandan çayda çeşitlilik de mevcut değil. Açık, koyu, bol demli, tavşankanı gibi tanımlar dem miktarı için; ince belli, semaver, demlik gibi tanımlar demleme biçimi ve ikram ile ilgili olarak; elek altı, kaçak, Seylan, bergamotlu, harman gibi tanımlar ise çayın çeşidi için kullanılıyor.
* * *
Dünya çaylarıyla ilgili birkaç bilgi: Çaydaki kafein çayın kökenine ve çayın yaprak yaşına göre değişir. Körpe yapraklarda en çok, eski yapraklarda daha az kafein bulunur. Orange Pekoe siyah çay için çay yaprağının çalıdaki konumuna göre çayda kullanılan bir sınıflamadır. Lapsang souchong çam odununda işlenmiş bir Çin çayıdır, deminde is tadı belirgindir.
English breakfast tea, süt veya şekerle karıştırmaya uygun, dolgun ve zengin tatlı bir siyah çay çeşididir. Seylan (Ceylon) yani Sri Lanka siyah çayı limongilleri çağrıştıran bir tada sahiptir.
Bazı çaylar 30 saniyede demlenirken, yeşil çay 1-2 dakikada, birçok çay 2-6 dakikada, siyah Türk çayı neredeyse 10 dakikada demlenir. Bazı çaylar 2-4 defa demlenebilirken bizim geleneğimiz çayı bir kere demlemektir. Demlemede kullanılan suyun yumuşak ve kaliteli olması önemlidir. Fokurdayan su çaya temas ettirilmemeli ve su sakinleşince dökülmelidir. Her çayın farklı sıcaklıkta suyla demlendiği unutulmamalıdır.
Çayın dört temel çeşidi var: Siyah çay, yeşil çay, oolong ve beyaz çay. Biz siyah çay tüketiyoruz.

 

Çayları en çok farklı kılan fermantasyondur.
Yeşil çay: Fermente edilmez. Çayın en tazesi ve siyah çaydan daha faydalı olandır. Yeşil çay 80-85 derece aralığında su ile demlenmelidir. Daha sıcak su çayı acılaştırır. Yeşil çay defalarca demlenebilir.
Beyaz çay: Yapraklar açmadan, tamamen tomurcukken aynı çay bahçesinden toplanır. Yeşil çaya benzer, üretim aşamasında çok az işlem görür ve hiç fermente olmaz.
Siyah çay: Çayın yapraklarının soldurma, kıvırma, fermantasyon ve kurutma aşamalarından geçmiş halidir.
Oolong: Genel olarak siyah çay fabrikalarında üretilir. Yeşil çaydan çok siyah çaya benzer. Siyah çaylardan iki nedenle ayrılır: Siyah çayın yalnız yarısı kadar okside edilirler. ‘Yarı fermente olmuş çaylar’dandır. Bütün yapraklardan yapılır. Bu nedenle işlem sonrası oolong (poochong) çaylar büyükçe kıvrılmış bir yaprağa, kahverengimsi bir renge, çok hafif yeşilimsi ve bakır renge sahiptir.
Harmanlanmış veya aromalandırılmış çay çeşitleri ise Earl Grey (bergamot ile aromalandırılmış), English Breakfast ve Irish Breakfast (Assam bölgesi çayları içeren kuvvetli bir harman), Jasmine tea (içinde yasemin çiçekleri bulunan harman), Masala chai (Hint baharatları ile aromalandırılmış) ve Russian Caravan (Çin kökenli bir harman olup zamanında Rusya’nın serin ikliminde deve kervanları ile batıya taşınan çay) olarak sayılabilir.
Son dönemde yeni tasarımlar, yeni sunumlar çıkıyor. Umarız çay işine özel sektör katkıda bulunur da belki Türk çay çeşitleri de çoğalır, zenginleşir.

Kaynak; Oğul TÜRKKAN – Radikal

[Oy sayısı: 0 Ortalama: 0]